فاطمیه ۹۱‌‌:گفتار امیرالمؤمنین (ع) در خاکسپارى حضرت زهرا (س)

السلام علیک یا رسول‏اللَّه عنى و عن ابنتک النازلة فى جوارک والسریعة اللحاق بک قل یا رسول‏اللَّه عن صفیتک صبرى، ورق عنها تجلدى الا ان لى فى التأسى بعظیم فرقتک و فادح مصیبتک موضع تعز.فلقد و سدتک فى ملحودة قبرک و فاضت بین نحرى و صدرى نفسک.

فانا لله و انا الیه راجعون فلقد استرجعت الودیعة و اخذت الرهینة اما حزنى فسرمد، اما لیلى مستهد الى ان یختار اللَّه لى دارک التى انت بها مقیم.

و ستنبئک ابنتک بتضافر امتک على هضمها فاحفها السؤال و استخبرها الحال.
هذا و لم یطل العهد و لم یخل منک الذکر والسلام علیکما سلام مودع لا قال و لا سئم فان انصرف فلاعن ملالة و ان اقم فلاعن سوءظن بما وعداللَّه الصابرین.(۱)

درود بر تو اى فرستاده خدا از من و دخترت که در جوارت آرمیده، زودتر از دیگران به تو رسیده.

اى فرستاده خدا مرگ دختر گرامیت عنان شکیبایى از کفم گسلانده و توان خویشتن‏داریم نمانده اما براى من که سختى جدایى تو را دیده و سنگینى مصیبتت را کشیده‏ام جاى تعزیت است.
تو را تکیه‏گاه ساختم در آنجا که شکاف قبر تو بود و جان گرامیت میان سینه و گردنم از تن مفارقت نمود. «همه ما از آن خداییم و به سوى خدا بازمى‏گردیم» امانت بازگردید. و رهن گرفته شد کار همیشگى‏ام اندوه است. و شبهایم شب زنده‏دارى تا آنکه خدا خانه‏اى را که تو در آن به سر مى‏برى برایم گزیند (و این غم که در دل دارم فرونشیند) و به زودى دخترت تو را خبر دهد که چگونه امتت فراهم گردیدند و بر او ستم ورزیدند، از او بپرس چنانکه شایسته است و خبر گیر از آنچه پیش آمده است که دیرى نگذشته و یاد تو فراموش نگشته. درود بر شما درود کسى که خداحافظى کند (وداع نماید) نه که رنجیده است و راه دورى جوید.
اگر بازگردم نه از خسته جانى است، و اگر بمانم نه از بدگمانى است بلکه امیدوارم بدانچه خدا صابران را وعده داده است.

و در روایتى دیگر در دنبال کلماتش خطاب به رسول خدا صلى اللَّه علیه و آله اینگونه (درددل را با آن سرور کائنات) ابراز مى‏کند (۲)
اى رسول خدا… فبعین اللَّه تدفن ابنتک سرا و یهضم حقها قهرا و یمنع ارثها جهرا… دخترت در پیش نظر خدا به خاک سپرده شد بدون آنکه کسى از دشمنان از دفنش آگاه شود حق دخترت را به ظلم گرفتند و ارثش را از وى منع کردند… تا آنجا که فرمود:

نفسى على زفراتها محبوسة -یالیتها خرجت مع الزفرات
لا خیر بعدک فى الحیوة و انما -ابکى مخافة ان تطول حیاتى

در هجران فاطمه نفسم در سینه‏ام محبوس است اى کاش جان من با نفسم بیرون مى‏آمد.

اى فاطمه بعد از تو خیرى در زندگانى نیست فقط گریه‏ام براى این است که مى‏ترسم عمرم پس از تو طولانى شود.

قبر مخفى حضرت زهرا(س) و جریان غم‏ انگیز نبش قبر

پنهانى قبر حضرت زهرا سلام‏اللَّه‏علیه نشانه‏ى مظلومیت و غربت ولایت است، و دلیل واضح و برهان قاطعى که شیعه مى‏تواند به استناد آن خود را پیرو راستین سنت رسول (ص) نشان دهد. زهرا سلام‏اللَّه‏علیه نشانى بر حقانیت و مظلومیت شیعه، براى همه‏ى آزادمردان در طول تاریخ به یادگار گذاشت.
شیعه امروز مى‏تواند از اهل سنت بپرسد، چرا زهرا سلام‏اللَّه‏علیه وصیت کرد خلفا در تشییع جنازه‏اش حاضر شوند؟ و چرا وصیت کرد تا قبرش پنهان بماند؟

آرى او نمى‏خواست تا دشمنانش که دشمنان خدا و رسولند بر سر مزارش اقامه‏ى عزا کرده و بدین وسیله عوام‏فریبى کنند. آن قدر این امر بر خلفا سنگین بود و از عواقبش بیم داشتند که تصمیم گرفتند نبش قبر کنند تا قبر زهرا را پیدا کنند و بر جنازه‏اش نماز گزارند. که از هیبت و تهدید على علیه‏السلام ترسیدند و از بیم فتنه‏اى بزرگتر پا عقب کشیدند.
زهرا سلام‏اللَّه‏علیه مى‏خواست با طرح سؤال در اذهان مردم، که چرا تنها یادگار رسول قبرش را پنهان نموده، آنان را به فکر وادارد، تا خود به دنبال جواب رفته و مسببین اصلى را بیابند. همین است که مى‏بینم برخى، برخى دیگر را ملامت مى‏کردند که تنها دختر پیامبر مرد و هیچکدام از آنان اجازه حضور در دفن و نماز نداد، و قبرش را هم پنهان نمود.

او مى‏اندیشید شاید با غوغایى که به سبب شهادتش در مدینه ایجاد مى‏شود، با این اقدام بى‏سابقه و آگاهانه‏ى مردم را علیه خلفا به حرکتى وادارد و یا لااقل، سندى همیشگى بر محکومیت خلفا، از خود به یادگار بگذارد. از اینرو حتى ائمه بعدى نیز قبر او را آشکار نساختند.
در مورد محل دفن حضرت فاطمه زهرا در کتابهاى مختلف مطالب گوناگون نوشته‏اند بعضى معتقدند که در جوار قبر پیامبر صلى اللَّه علیه و آله مدفون شده است و دلیلشان این حدیث شریف است که رسول خدا (ص) فرموده است:

ان بین قبرى، و منبرى روضة من ریاض الجنة. همانا بین قبر و منبر من باغى از باغهاى بهشت است که اشاره به محل دفن حضرت زهرا سلام‏اللَّه‏علیها است مرحوم علامه مجلسى در بحار معتقد است که امیرالمؤمنین در نیمه شب جسد فاطمه را برداشت با دو فرزندش حسن و حسین و شش نفر از اصحاب به طرف قبر پیغمبر (ص) رفتند. بعضى هم معتقدند که در قبرستان بقیع به خاک سپرده شده است. (۳)
و بعید نیست که آن امام مظلوم علیه‏السلام صورت چهل قبر را در بقیع ترتیب داده باشد تا کسى از قبر واقعى حضرت زهرا علیهاالسلام مطلع نشود و وصیت آن سیده مظلومه نیز عمل شود.

صبح آن شبى که حضرت زهرا علیهاالسلام غریبانه به خاک سپرده شد به نقل سپهر در ناسخ ابوبکر و عمر و گروهى از مهاجر و انصار بر در سراى على علیه‏السلام گرد آمدند تا به قول خودشان در تشیع جنازه حضرت زهرا علیهاالسلام شرکت کنند مقداد بن اسود به آنها گفت: فاطمه را دیشب به خاک سپرده‏اند! عمر به ابوبکر گفت: الم اقل لک انهم سیفعلون به تو نگفتم که اینها چنین خواهند کرد؟ و به دنبالش گفت: لا تترکون یا بنى‏هاشم حسدکم القدیم لنا ابدا.

اى بنى‏هاشم این حسادت دیرینه شما را در مورد ما هیچگاه ترک نمى‏کنید… واللَّه لقد هممت ان انبشها فاصلى علیها. به خدا سوگند هر آینه او را از قبر بیرون آورده و بر وى نماز خواهیم خواند! فقال على علیه‏السلام واللَّه لو رمت ذاک یابن صهاک لا رجعت الیک یمینک لئن سللت سیفى لا اغمدته دون ازهاق نفسک. (۴)

پس على علیه‏السلام فرمود:
اى پسر صهاک به خدا قسم اگر چنین قصدى کنى دست راست تو به تو بازنگردد یعنى دستت را قطع خواهم کرد چه اگر شمشیر از نیام برآورم تا خون تو نریزم در غلاف قرار نمى‏دهم و در بعضى از روایات آمده على علیه‏السلام او را گرفت و سخت بر زمین کوبید و فرمود: اى پسر کنیزک سیاه خلافت که حق من بود از من گرفتید و من به خاطر این که مردم از دین خدا برنگردند از حق خود گذشتم فوالذى نفس على بیده لئن رمت و اصحابک بشى‏ء من ذلک لاسقین الارض من دمائکم. به خدایى که جان على در دست او است اگر تو و اصحابت قصد قبر فاطمه کنید زمین را از خون شما سیراب مى‏کنم. ابوبکر و دیگران واسطه شدند که چنین کارى نخواهند کرد تا عمر را رها ساخت. (۵)

پس اگر محل دفن حضرت زهرا علیهاالسلام را در قبرستان بقیع دانسته‏اند به خاطر این بود که ذهن مخالفین را مشغول نموده و از این طریق قبر آن بانوى عصمت و طهارت براى همیشه مصون بماند و کسى نداند که آن بانوى پهلو شکسته در کجا مدفون گردیده است.
 

پی نوشت

۱_نهج‏البلاغة، دکتر شهیدى/ ۲۳۸- ۲۳۷
۲ـ ناسخ، ج ۱/ ۲۳۰
۳_ناسخ ج ۱/ ۲۳۵- ۲۳۳
۴ـ ناسخ، ج ۱/ ۲۳۵
۵ـ ناسخ، ج ۱/